(1515-1522)
Osmanlı
Devletine büyük yararlılıkları olan Şahsuvaroğlu Ali Bey Dulkadiroğulları
Beylerinin sonuncusudur.
Dulkadir
Bey’i Alaüddevle Bozkurt, II Bayezid zamanındaki Osmanlı-Memlûk
savaşlarında, kendisini beyliğin başına getiren Osmanlılardan yüz çevirerek
Memlûklülere yanaşmıştı. Çaldıran savaşı
sırasında da hoşa gitmeyen tutumları olmuş ve Yavuz Alaüddevle´yi
cezalandırmaya karar vermişti.
ALİ
BEY SADIKTI
Yavuz, Çaldıran savaşından dönerken, Şehsuvaroğlu
Ali Bey´e Bozok ve Kayseri sancaklarını verdi, üstelik Alaüddevle´den alınacak
yerlerin de kendisine verileceğini vâdetti.
Alaüddevle, Turna Dağı Savaşında
yenilince bütün Dulkadirbeyliği toprakları ele geçirildi.
YÖNETİM
ALİ BEY’İN
1515
Yılında Maraş ve çevresi Osmanlılar tarafından fethedildi. Yavuz Sultan Selim, Dulkadir topraklarının
idaresini Şahsuvaroğlu Ali Bey'e verdi. Şahsuvaroğlu Ali Bey, Maraş ve Elbistan
civarından asker toplayarak Yavuz'un Memluklular ile yaptığı seferlere katıldı.
MERCİDABIK
1516
yılında Nizip civanda Mercidabık Savaşında, Osmanlı ordusu Memluklu ordusunu
ağır bir yenilgiye uğrattı. Memluk Sultanı Kansu Gayri yenilginin üzüntüsünden
öldü. Ali Bey bu savaşın kazanılmasında
büyük yararlılık gösterdi. Antep ve
çevresinin Osmanlı topraklarına
katılmasında etkili oldu. Ali Bey, Osmanlı ordusunun Suriye ve Mısır'a
seferi sırasında Osmanlılara kılavuzluk yaptı.
RİDANİYE
1517
yıllarında Kahire önlerinde Ridaniye Savaşı'nın kazanılmasında büyük rol
oynayan Ali Bey, Yavuz'un güvenini kazandı. Yavuz Sultan Selim, Memluklu
Sultanı Tomanbay yakalanınca onu Ali Bey'e teslim etti. Ali Bey'in babası
Şehsuvar, Kahire'nin Babü'z-Züveyle'de idam edilmişti. Babasının intikamını
almak isteyen Ali Bey, Tomanbay'ı aynı yerde idam ettirdi. Mısır seferi dönüşünde Yavuz İstanbul'a
giderken Ali Bey de Maraş'a döndü.
MARAŞ
/ ELBİSTAN
Beyliğin
merkezini Maraş'tan tekrar Elbistan'a taşıyan Ali Bey, kendisini bağımsız bir
devletin hükümdarı gibi görerek Osmanlı Devleti ile dostça geçindi.
OSMANLIYA
YARDIM
Osmanlıların
her yerde yardımına koştu. 1519 yılında eski Dulkadir Toprakları olan Bozok
(Yozgat)'da Osmanlılara karşı yapılan
Celâl'in isyanını bastırarak, Celâl ve adamlarını ortadan kaldırdı.
FERHAT
PAŞA
ALİ
BEY’İ KISKANDI
1521
tarihinde Suriye'de Osmanlı Devleti'ne karşı Memluklu Devleti'ni yeniden kurmak
için Canberdi Gazali büyük bir isyan başlatmıştı. Bu isyanı bastırmakla
görevlendirilen Osmanlı komutanı Ferhat Paşa'yı beklemeden Canberdi Gazali'nin
üzerine yürüyen Ali Bey, onu mağlup ederek katletti. Bu durum Ferhat Paşa'nın
Ali Bey'i kıskanmasına ve rahatsız olmasına neden oldu. Neden oldu, çünkü Ali Bey Osmanlı İdaresince daha fazla
sevilecekti. Ali Bey Osmanlılara
bağlılık göstermesine rağmen kendini bir hanedan gibi görüyordu. Osmanlı
Devleti ise onu bir sancak beyi olarak kabul ediyordu.
HİLE
Ali
Bey'in başarılı hareketleri Osmanlı veziri Ferhat Paşa’nın kıskançlığına sebep
oldmuştu. Tokat’ın Artova İlçesine karargah kuran Hırvat asıllı Damat Ferhat
Paşa, devlet işlerini görüşmek
üzere Dulkadiroğlu Ali Bey’i davet etti.
ŞEREF
Padişahın
Paşasının daveti bir bağlı için şereftir. Ali Bey, daveti böyle
değerlendirdi. Oğullarını, torunlarını,
akraba ve adamlarını yanına alarak Ferhat Paşa’nın karargâhına gitti.
ÖLÜMÜ
Kalleşçe
tuzağa düşürülüp 600 adamı ile birlikte öldürülüp kökü kazındı.
Osmanlının ayağa kalkmasına canla başla yardımcı olan bu zatın
hareketleri ne kadar asilse ocağının
söndürülmesi de o kadar üzücüdür.
KANUNİ
UNUTMADI
Hırvat
asıllı Damat Ferhat Paşa'nın caniliği
Dulkadiroğullarının ocağını söndürdü. Artık Şahsuvaroğlu sülalesi yok.
Yok ama padişah bunu unutmadı. 200 Sene varlığını koruyan Maraş
Dulkadiroğulları Beylerbeyliği 1522 yılından sonra olmayacak.
Kanuni’nin
tahta geçmesinin ilk aylarında vuku bulan isyan sonunda Canberdi Gazali'nin
ibret olsun diye başını İstanbul’a göndermesi takdire şayandı. Aslında bu
Kanuni’nin ilk savaşı ve ilk zaferiydi.
KANUNİ’Yİ
ÜZEN OLAY
Son
bey, Ali Bey (Paşa) ‘in Osmanlı Sadrazamı Ferhat Paşa tarafından kalleşçe
tuzağa düşürülüp adamlarının öldürülüp kökünün kazınmasından sonra
Dulkadiroğullarının ocağı söndü.
Sadrazam
olmuş, Saraya damat olmuş, Kanuni’nin kız kardeşi Beyhan Sultan’la evlenmiş ama
dönme şahıs, adam olamamış ve insanlık duyguları gelişmemiş. Kanuni yanlışı
gördüğünde ne Paşa dinler, ne de damat. Bu yüzdendir ki, onun içinde bulunduğu
devir ‘muhteşem yüzyıl’ diye anılmış.
ALİ
BEY’İN OSMANLIYA HİZMETLERİ
Osmanlı
Devletine büyük yararlılıkları vardır. Bu hizmetlerden 6’ı şunlardır:
a.
Mercidabık Savaşında gösterdiği üstün başarı,
b.
Osmanlı ordusunun Suriye ve Mısır'a seferi sırasında Osmanlılara kılavuzluk
yapması,
c.
1517 yıllarında Kahire önlerinde yapılan
RİDANİYE Savaşı'nın
kazanılmasında büyük rol oynaması,
d.
İran Seferide gösterdiği üstün başarı,
e.
Yavuz Devrinin sonlarında çıkan Bozok’lu Celal İsyanının bastırılmasında
verdiği mücadele unutulmaz.
f.
Canberdi Gazali İsyanı: Ferhat Paşa'dan
çok üstün savaş yöntemi sayesinde isyanı bastırdı. Kanuni’nin hayretini kazandı. Ama Hırvat
Damat Ferhat Paşa’yı da öfkelendirdi.
SİYASİ
DURUM
Dulkadiroğullarının
siyasî durumları gözden geçirildiğinde, Osmanlı ve Memlûk devletleri arasında
bir tampon devlet durumunda oldukları göze çarpar. Bu itibarla kâh beriki, kâh da öteki tarafa tâbi olmuşlardır. 1399
yılına kadar, 62 yıl Memlûklara tâbi iken, bu tarihten itibaren Osmanlılara
tâbi olmuşlardır. Arada bir Mısır nüfuzuna geçmekle birlikte, Osmanlı
tâbiiyetinden çıkmamışlardır. Hatta Osmanoğulları ile içli-dışlı akraba olmuşlar
ve padişahların ana tarafından hanedanlarını teşkil etmişlerdir. Son yedi yıl
ise, Osmanlı valisi durumunda geçmiştir. Dulkadiroğullarının, şimdiki Maraş, Kayseri, Elazığ, Antep,
Malatya ve Adıyaman vilayetlerine yayıldıkları görülmektedir.
ESERLERİ
Şahsuvaroğlu
Ali Beyin Hacı Bektaş'da yaptırdığı,
Balım Sultan Türbesi, Ali Beyin oğlu Şahruh’un Sivas-Kayseri yolu
üzerindeki türbesi bilinen eserlerindendir.
--------------
Dulkadıroğulları,
başta Maraş ve Elbistân olmak üzere birçok
şehirlerde imâr faaliyetlerinde bulunmuşlardı.
Dulkadir
Beyleri arasında en çok imar faaliyetlerinde bulunan bey Alaüddevle Bozkurt
Bey'dir. 1480-1515 yılları arasında
hüküm sürmüş olan Alaüddevle'nin
yaptırmış olduğu en önemli eserler;
1.
Elbistan'da bulunan Alaüddevle Bey Camii (Cami-i atik)'dir. Vakfiyesinden 1501 yılında yaptırılmış olduğu
anlaşılmaktadır
2. Elbistan’ın Ceyhan mahallesinde bulunan Ümmet
Baba Camii (1500),
3. Antep'te Alaüddevle Camii,
4.
Haruniye'de Haruniye Camii,
5.
Kırşehir’de birkaç cami,
6.
Maraş’ta Ulu Cami ve Bağdadiye Medresesi, (Maraş Ulu Camii ilkin Şişman
Süleyman tarafından yaptırılmış, Alaüddevle zamanın da tamir edilmiştir.)
7.
Pazarören'de Zamanatı Kalesi Medresesi...
gibi eserler yaptırmıştır.
8.
Adıyaman Ulu Camii'nin de Alâüddevle Bozkurt Bey zamanında yapıldığı
anlaşılmaktadır.
bunlardan
başka
a.
Maraş Hatuniye Câmii,
b.
Darende Ulu Camii,
c.
Maraş İklime Hâtûn Mescidi,
d.
Kayseri Hâtûniye Medresesi,
e.
Maraş Taş Medrese Künbeti ve Hacı Bektaş Balım Sultan Kümbeti gibi eserler
yaptırılmıştır.
-----------------------------------------------------------------
NOT:
Dulkadiroğulları,
kuruluş döneminde Memlûklular'a, daha sonra da Osmanlı Devleti'ne tâbi
olduklarından para bastırmamışlardır.
Sadece Şehsuvar Bey istiklâlini ilân ettiği devirde Melikü'l-Muzaffer
(yenilmez kral) unvanını almış ve adına para kestirmiştir Bunun dışında Dulkadir Ülkesinde önceleri
Memlûklu, sonraları da Osmanlı parası kullanılmıştır.
Kaynaklar
1. Mehmet Akif Terzi- Başbakanlık Uzmanı.
2. Doc. Dr. İlyas Gökhan- Başlangıçtan Kurtuluş Harbine Kadar Maraş Tarihi.
3. Bekir Sıtkı Beyazıt- Kahramanmaraş'ta Bayazıtoğulları.
4. Prof. Dr. Ahmet Eyicil - Yakın Çağda Kahramanmaraş.
5. Kanuni / Muhteşem Yüzyılın Mimarı Sultan Süleyman- Nazım Bektaş.
6. http://www.kahramanmaras.bel.tr-
7. http://www.turkcebilgi.com/ansiklopedi/dul/kent-rehberi/kentkadiro%C4%9Fullar%C4%B1
8. http://www.dulkadir.tr.gg/Tarihte-Dulkadirogullari.htm
9. http://www.enfal.de/starih33.htm
-----------------------------------------------------------------
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder