17 Nisan 2014 Perşembe

ŞAHSUVAR ALİ - DULKADİROĞULLARI 12. BEY'İ


      (1515-1522)

Osmanlı Devletine büyük yararlılıkları olan Şahsuvaroğlu Ali Bey Dulkadiroğulları Beylerinin sonuncusudur.

Dulkadir Bey’i Alaüddevle Bozkurt,  II  Bayezid zamanındaki Osmanlı-Memlûk savaşlarında, kendisini beyliğin başına getiren Osmanlılardan yüz çevirerek Memlûklülere  yanaşmıştı. Çaldıran savaşı sırasında da hoşa gitmeyen tutumları olmuş ve Yavuz Alaüddevle´yi cezalandırmaya karar vermişti.

ALİ BEY SADIKTI

Yavuz,  Çaldıran savaşından dönerken, Şehsuvaroğlu Ali Bey´e Bozok ve Kayseri sancaklarını verdi, üstelik Alaüddevle´den alınacak yerlerin de kendisine verileceğini vâdetti.  Alaüddevle,  Turna Dağı Savaşında yenilince bütün Dulkadirbeyliği toprakları ele geçirildi.
  
YÖNETİM ALİ BEY’İN

1515 Yılında Maraş ve çevresi Osmanlılar tarafından fethedildi.  Yavuz Sultan Selim, Dulkadir topraklarının idaresini Şahsuvaroğlu Ali Bey'e verdi. Şahsuvaroğlu Ali Bey, Maraş ve Elbistan civarından asker toplayarak Yavuz'un Memluklular ile  yaptığı seferlere katıldı.


MERCİDABIK

1516 yılında Nizip civanda Mercidabık Savaşında, Osmanlı ordusu Memluklu ordusunu ağır bir yenilgiye uğrattı. Memluk Sultanı Kansu Gayri yenilginin üzüntüsünden öldü.  Ali Bey bu savaşın kazanılmasında büyük yararlılık gösterdi.  Antep ve çevresinin Osmanlı topraklarına  katılmasında etkili oldu. Ali Bey, Osmanlı ordusunun Suriye ve Mısır'a seferi sırasında Osmanlılara kılavuzluk yaptı.
  
RİDANİYE

1517 yıllarında Kahire önlerinde Ridaniye Savaşı'nın kazanılmasında büyük rol oynayan Ali Bey, Yavuz'un güvenini kazandı. Yavuz Sultan Selim, Memluklu Sultanı Tomanbay yakalanınca onu Ali Bey'e teslim etti. Ali Bey'in babası Şehsuvar, Kahire'nin Babü'z-Züveyle'de idam edilmişti. Babasının intikamını almak isteyen Ali Bey, Tomanbay'ı aynı yerde idam ettirdi.  Mısır seferi dönüşünde Yavuz İstanbul'a giderken Ali Bey de Maraş'a döndü.

MARAŞ / ELBİSTAN

Beyliğin merkezini Maraş'tan tekrar Elbistan'a taşıyan Ali Bey, kendisini bağımsız bir devletin hükümdarı gibi görerek Osmanlı Devleti ile dostça geçindi.

OSMANLIYA YARDIM

Osmanlıların her yerde yardımına koştu. 1519 yılında eski Dulkadir Toprakları olan Bozok (Yozgat)'da Osmanlılara karşı yapılan  Celâl'in isyanını bastırarak, Celâl ve adamlarını ortadan kaldırdı.

FERHAT PAŞA
ALİ BEY’İ KISKANDI

1521 tarihinde Suriye'de Osmanlı Devleti'ne karşı Memluklu Devleti'ni yeniden kurmak için Canberdi Gazali büyük bir isyan başlatmıştı. Bu isyanı bastırmakla görevlendirilen Osmanlı komutanı Ferhat Paşa'yı beklemeden Canberdi Gazali'nin üzerine yürüyen Ali Bey, onu mağlup ederek katletti. Bu durum Ferhat Paşa'nın Ali Bey'i kıskanmasına ve rahatsız olmasına neden oldu. Neden oldu, çünkü  Ali Bey Osmanlı İdaresince daha fazla sevilecekti.  Ali Bey Osmanlılara bağlılık göstermesine rağmen kendini bir hanedan gibi görüyordu. Osmanlı Devleti ise onu bir sancak beyi olarak kabul ediyordu.

HİLE

Ali Bey'in başarılı hareketleri Osmanlı veziri Ferhat Paşa’nın kıskançlığına sebep oldmuştu. Tokat’ın Artova İlçesine karargah kuran Hırvat asıllı Damat Ferhat Paşa, devlet  işlerini görüşmek üzere  Dulkadiroğlu Ali Bey’i davet etti.

ŞEREF

Padişahın Paşasının daveti bir bağlı için şereftir. Ali Bey, daveti böyle değerlendirdi.  Oğullarını, torunlarını, akraba ve adamlarını yanına alarak Ferhat Paşa’nın karargâhına gitti.

ÖLÜMÜ

Kalleşçe tuzağa düşürülüp 600 adamı ile birlikte öldürülüp kökü  kazındı.    Osmanlının ayağa kalkmasına canla başla yardımcı olan bu zatın hareketleri  ne kadar asilse ocağının söndürülmesi de o kadar üzücüdür.

KANUNİ UNUTMADI

Hırvat asıllı Damat Ferhat Paşa'nın caniliği    Dulkadiroğullarının ocağını söndürdü. Artık Şahsuvaroğlu sülalesi yok. Yok ama padişah bunu unutmadı. 200 Sene varlığını koruyan Maraş Dulkadiroğulları Beylerbeyliği 1522 yılından sonra olmayacak.

Kanuni’nin tahta geçmesinin ilk aylarında vuku bulan isyan sonunda Canberdi Gazali'nin ibret olsun diye başını İstanbul’a göndermesi takdire şayandı. Aslında bu Kanuni’nin ilk savaşı ve ilk zaferiydi.

KANUNİ’Yİ ÜZEN OLAY

Son bey, Ali Bey (Paşa) ‘in Osmanlı Sadrazamı Ferhat Paşa tarafından kalleşçe tuzağa düşürülüp adamlarının öldürülüp kökünün kazınmasından sonra Dulkadiroğullarının ocağı söndü.
Sadrazam olmuş, Saraya damat olmuş, Kanuni’nin kız kardeşi Beyhan Sultan’la evlenmiş ama dönme şahıs, adam olamamış ve insanlık duyguları gelişmemiş. Kanuni yanlışı gördüğünde ne Paşa dinler, ne de damat. Bu yüzdendir ki, onun içinde bulunduğu devir ‘muhteşem yüzyıl’ diye anılmış.

ALİ BEY’İN OSMANLIYA HİZMETLERİ

Osmanlı Devletine büyük yararlılıkları vardır. Bu hizmetlerden 6’ı şunlardır:

a. Mercidabık Savaşında gösterdiği üstün başarı,
b. Osmanlı ordusunun Suriye ve Mısır'a seferi sırasında Osmanlılara kılavuzluk yapması,
c. 1517 yıllarında Kahire önlerinde yapılan  RİDANİYE  Savaşı'nın kazanılmasında büyük rol oynaması,
d. İran Seferide gösterdiği üstün  başarı,
e. Yavuz Devrinin sonlarında çıkan Bozok’lu Celal İsyanının bastırılmasında verdiği mücadele unutulmaz.
f. Canberdi Gazali İsyanı:   Ferhat Paşa'dan çok  üstün  savaş yöntemi sayesinde isyanı bastırdı.  Kanuni’nin hayretini kazandı. Ama Hırvat Damat Ferhat Paşa’yı  da öfkelendirdi.


SİYASİ DURUM

Dulkadiroğullarının siyasî durumları gözden geçirildiğinde, Osmanlı ve Memlûk devletleri arasında bir tampon devlet durumunda oldukları göze çarpar. Bu itibarla kâh beriki,  kâh da öteki tarafa tâbi olmuşlardır. 1399 yılına kadar, 62 yıl Memlûklara tâbi iken, bu tarihten itibaren Osmanlılara tâbi olmuşlardır. Arada bir Mısır nüfuzuna geçmekle birlikte, Osmanlı tâbiiyetinden çıkmamışlardır. Hatta Osmanoğulları ile içli-dışlı akraba olmuşlar ve padişahların ana tarafından hanedanlarını teşkil etmişlerdir. Son yedi yıl ise, Osmanlı valisi durumunda geçmiştir. Dulkadiroğullarının,  şimdiki Maraş, Kayseri, Elazığ, Antep, Malatya ve Adıyaman vilayetlerine yayıldıkları görülmektedir.

ESERLERİ

Şahsuvaroğlu Ali Beyin Hacı Bektaş'da yaptırdığı,  Balım Sultan Türbesi, Ali Beyin oğlu Şahruh’un Sivas-Kayseri yolu üzerindeki türbesi bilinen eserlerindendir.

--------------

Dulkadıroğulları, başta   Maraş ve Elbistân olmak üzere birçok şehirlerde imâr faaliyetlerinde bulunmuşlardı.
Dulkadir Beyleri arasında en çok imar faaliyetlerinde bulunan bey Alaüddevle Bozkurt Bey'dir.  1480-1515 yılları arasında hüküm sürmüş olan Alaüddevle'nin  yaptırmış olduğu en önemli eserler;
1. Elbistan'da bulunan Alaüddevle Bey Camii (Cami-i atik)'dir.  Vakfiyesinden 1501 yılında yaptırılmış olduğu anlaşılmaktadır
2.  Elbistan’ın Ceyhan mahallesinde bulunan Ümmet Baba Camii (1500),
3.  Antep'te Alaüddevle  Camii,
4. Haruniye'de Haruniye Camii,
5. Kırşehir’de birkaç cami,
6. Maraş’ta Ulu Cami ve Bağdadiye Medresesi, (Maraş Ulu Camii ilkin Şişman Süleyman tarafından yaptırılmış, Alaüddevle zamanın da tamir edilmiştir.)
7. Pazarören'de Zamanatı Kalesi Medresesi...  gibi eserler yaptırmıştır.
8. Adıyaman Ulu Camii'nin de Alâüddevle Bozkurt Bey zamanında yapıldığı anlaşılmaktadır.

bunlardan başka

a. Maraş Hatuniye Câmii,
b. Darende Ulu Camii,
c. Maraş İklime Hâtûn Mescidi,
d. Kayseri Hâtûniye Medresesi,
e. Maraş Taş Medrese Künbeti ve Hacı Bektaş Balım Sultan Kümbeti gibi eserler yaptırılmıştır.

-----------------------------------------------------------------

NOT:


Dulkadiroğulları, kuruluş döneminde Memlûklular'a, daha sonra da Osmanlı Devleti'ne tâbi olduklarından para bastırmamışlardır.  Sadece Şehsuvar Bey istiklâlini ilân ettiği devirde Melikü'l-Muzaffer (yenilmez kral) unvanını almış ve adına para kestirmiştir  Bunun dışında Dulkadir Ülkesinde önceleri Memlûklu, sonraları da Osmanlı parası kullanılmıştır.



Kaynaklar

1. Mehmet Akif Terzi- Başbakanlık Uzmanı.

2. Doc. Dr. İlyas Gökhan- Başlangıçtan Kurtuluş Harbine Kadar   Maraş Tarihi.
3. Bekir Sıtkı Beyazıt- Kahramanmaraş'ta Bayazıtoğulları.
4. Prof. Dr. Ahmet Eyicil - Yakın Çağda Kahramanmaraş.
5. Kanuni /  Muhteşem Yüzyılın Mimarı  Sultan Süleyman- Nazım Bektaş. 
6. http://www.kahramanmaras.bel.tr-
7. http://www.turkcebilgi.com/ansiklopedi/dul/kent-rehberi/kentkadiro%C4%9Fullar%C4%B1
8. http://www.dulkadir.tr.gg/Tarihte-Dulkadirogullari.htm
9. http://www.enfal.de/starih33.htm

-----------------------------------------------------------------

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder